Ingekapseld of verketterd - profeten in de kerk
aanvang 20:00 uur, inloop vanaf 19.:0 uur, in De Ruimte.
Op de laatste gespreksavond over ‘Profeten als influenzers’ verdiepen we ons in ketterij. In de lijn van het profetisme in het Eerste Testament en het profetische optreden van Jezus van Nazareth in het Tweede Testament hebben zich in de loop van de kerkgeschiedenis steeds individuen en groeperingen opgeworpen, die kritiek uitoefenden op de door de officiële kerk aangehangen overlevering van geloof en leer. En meestal ging die kritiek gepaard met een protest tegen de macht en de rijkdom die zich in de top van die kerk ophoopten.
We ontwaren een patroon van hoe de kerken, en dan met name de grote, alom heersende eenheidskerk van de Middeleeuwen, met die kritiek en dat protest omging. De geschiedenis van Franciscus van Assisi laat zien dat het de kerk er alles aan gelegen is, om een beweging die in haar kritiek en protest in brede lagen van geestelijkheid en bevolking bijval ondervindt, een speciale ruimte te bieden om -afgezonderd van het geheel van de kerk- haar idealen na te leven: bedelorden, aparte kloosterorden en congregaties, waarmee het ideaal ‘verkerkelijkt’ werd. En daarmee ook ingekapseld.
In vrijwel alle gevallen waarin die inkapseling niet mogelijk bleek, sloeg de kerk, die zich in haar machtsgroei op een principieel punt aangevochten wist, keihard terug. Als dissidenten niet te overreden waren drongen kerkleiders bij de vorsten aan op staatsstraffen tegen ketterij.
Het woord ketterij komt van de beweging van
de ‘Katharen’, die zich in strenge ascese en afstand van bezit wilde onttrekken aan de stoffelijke wereld. In de twaalfde eeuw groeide deze beweging uit tot een sekte, tot een nieuwe tegenkerk. Zo ontketende paus Innocentius III een gruwelijke kruistocht tegen deze ‘Albigenzen’, genoemd naar de Franse stad Albi in Zuid- Frankrijk. Daarbij was het parool: ‘Slaat allen dood! De Heer weet wie de zijnen zijn’.
Het blijft een klemmende vraag aan elke geloofs- groepering: hoe gaan we met afwijkende menin- gen om? Zijn er ergens grenzen? Zijn er ook heden ten dage opvattingen die we onder geen beding in de kerk zouden willen tolereren?
Jeroen Jeroense en Dick Kruyt
