Hoe blijf je als gelovige geïnspireerd in een wereld waar geweld, politieke instabiliteit en economische onrust hoogtij vieren? Kun je dan nog blijven geloven in de kracht van vrede en gerechtigheid? Daarnaast is het ook geen sinecure om in een krimpende kerk het geloof in de kracht van Gods geest overeind te houden.
De Geest lijkt uit veel kerken weg te sijpelen. Wat er ook aan vernieuwing en verandering gedaan wordt, mensen komen steeds minder naar een kerk. Wat meer geestdrift is welkom. Maar waar haal je die zo maar vandaan? Je kunt enthousiasme, geloof en vertrouwen niet zomaar uit een hoge hoed toveren. Het moet je overkomen. En als het je overkomt, dan is daar beweging en verandering.
De Geest van de Eeuwige heeft alles te maken met dynamiek. De letterlijke betekenis voor Geest is dan ook wind, ruach in het Hebreeuws. Een beweging die je onverwachte kanten op kan sturen. Een beweging die stimuleert en enthousiast maakt. Die een mens uittilt boven zijn eigen gedachten. Een storm die een mens verder drijft dan hij eigenlijk durft. Een beweging die het stof uit ons sombere brein blaast. Het spinrag doet vervliegen. De ziel wordt afgestoft en er ontstaat ruimte. Een ruimte die zich gaat vullen met vernieuwde ideeën.
Dit is exact wat er met Jezus’ leerlingen gebeurt. Somber hebben ze zich na de hemelvaart van hun Messias teruggetrokken in een huis te Jeruzalem. Vol melancholie vertellen ze elkaar verhalen over vroeger. Hoe geweldig het was geweest met hun leider Jezus. Vol zijn ze van het verleden, van dat wat is geweest. ‘Toen Jezus nog bij ons was, ging het goed met ons. Toen betekenden we nog wat voor de wereld. Maar nu. Sluit de deur en de luiken’. Nu hun leider weg is, lijkt de geest geweken uit de leerlingen. De spirit is eruit.
Vroeger was alles beter. Deze kreet is niet alleen bij de discipelen te horen. Ook in de kerk hebben we er nog wel eens een handje van. Nogal eens vertellen we elkaar verhalen over het verleden van de kerk. Toen was geloven nog heel gewoon. De kerken zaten vol. De predikant had een duidelijke verkondiging. Geen twijfel, geen vragen. Het geloof was toen geen zoektocht, maar een zeker weten. Een weinig optimistische houding. Geen geloof naar voren, de toekomst in, maar een zeurderig omkijken naar het verleden. Een houding die weinig goeds brengt. En zeker niet bijdraagt aan een positieve sfeer. Zo zakt de gemeente steeds verder in het moeras van treurnis, somberheid en pessimisme. Het zelf gecreëerde onbehagen groeit en de ziel gaat op slot.
God zij dank, komt de Geest van God, de leerlingen in hun schuilhut te hulp. Het is de Geest die de ziel van de leerlingen verfrist. De lethargie wordt doorbroken. De ruach van de Eeuwige schudt de leerlingen door elkaar en helpt de luiken naar de wereld te openen. Het is de Geest die de leerlingen een duw in de rug geeft. Vooruit. Naar buiten. Geloof in de toekomst.
Als we eerlijk zijn, vinden we dit best spannend. Je openstellen voor de Geest, is je tegelijkertijd durven laten gaan. Geest staat immers voor beweging, het ongecontroleerde, het dynamische. Wanneer je je als mens openstelt voor Gods Geest, dan heb je het leven niet meer helemaal in de hand. Je geeft de leiding over aan de Eeuwige. Spannend want je moet je overgeven. Dat vinden we heel lastig. Toch ligt in het openen, in het openstellen de toekomst van de kerk. Deze drijft ons wellicht een heel andere kant op dan we hadden gedacht of gehoopt. Laat Gods Geest vrolijk waaien over de akker van de Protestante Kerk Elst. Heb vertrouwen. Laat het gebeuren. Dan laten we de melancholie achter ons, we verlaten de weemoed en omarmen optimisme, geloof en passie. Dan gaat het dak er af.
Een jaar geleden was ik op een conferentie over de toekomst van de kerk. Allerlei sprekers en spreeksters passeerden de revue. De stemming onder het publiek daalde na ieder betoog. Aan het eind van de dag was ieder sprankje geloof gedoofd. De laatste spreker was een predikant van een migrantenkerk uit de Bijlmer. Hij was stomverbaasd over ons gebrek aan geloof. ‘Jullie moeten de Geest van God toelaten’, zei hij. Tja dachten we, makkelijk gezegd. Waarschijnlijk had hij van tevoren al een vermoeden van ons ongeloof en onze neiging de Geest buiten te houden.
Hij had de muziek en dansgroep uit zijn kerk meegenomen. Met hen zou hij ons in beweging krijgen. De band begon te spelen de groep te dansen. Hij vroeg ons te gaan staan en mee te doen. Nou dat werd geen feest. U ziet het al voor u. Een groep blanke predikanten die wat schuchter in de handen klapten en niet wisten waar hun heupen zaten. Na een paar minuten legde hij de band het zwijgen op. ‘Kijk eens naar je zelf’, zei hij. ‘Zie je zelf eens staan’, ‘Je moet durven loslaten. Probeer nu eens niet alles onder controle te houden. Beweeg op het ritme. Voel de melodie. Zo is het ook met geloof. Laat je hart en ziel volstromen met Gods geest dan gebeuren er wonderen’.
De stoelen werden aan de kant geschoven. Laptops uitgezet. Eindelijk kwam er beweging in de zaal. Ik draag dit beeld nog steeds bij me. Als metafoor voor ons ongeloof. Het wordt hier werkelijk een feest, als we de Geest de ruimte geven. Laat het maar waaien. Dan zie je de toekomst van kerk en geloof plots zonniger in.
Ds. Jeroen Jeroense
